Graancirkels zijn geometrische en vaak complexe patronen die ontstaan door het platleggen van graan of andere gewassen. De afmetingen van deze cirkels kunnen variëren van ongeveer één meter tot enkele honderden meters in diameter. Gewoonlijk worden graancirkels in het geheim vervaardigd, vaak tijdens de nachtelijke uren. Er wordt vaak gesuggereerd dat buitenaardse wezens verantwoordelijk zijn voor deze creaties, een idee dat door sommigen wordt omarmd, maar de beschikbare waarnemingen ondersteunen tot nu toe de hypothese dat ze door mensen zijn gemaakt. Verschillende menselijke groepen hebben hun betrokkenheid bij het creëren van graancirkels ook openbaar gemaakt. Het onderzoek naar deze fenomenen staat bekend als cereologie, een term die verwijst naar zowel granen als de Romeinse godin van het graan, Ceres. In de twintigste eeuw zijn er ook geometrische geogliefen ontstaan die in verband worden gebracht met graancirkels.
Meldingen van mysterieuze graancirkels zijn al terug te traceren tot de 17e eeuw. Een van de oudste documentaties komt uit een Engels pamflet van 22 augustus 1678, waarin het verhaal wordt verteld van een boer wiens veld op een onverklaarbare wijze door de duivel was gemaaid, op een manier die door mensen niet kon worden nagevolgd. Een bijbehorende illustratie toont een ovaalvormige afdruk in het graan, waarin een zwart duiveltje met een soort korte zeis aan het werk is. In de jaren '70 ontstond er een ware hype rondom graancirkels. In het zuiden van Engeland werden er meldingen gedaan van deze cirkels die 's nachts verschenen bij oude Keltische heiligdommen, zoals Silbury Hill, de steencirkel van Avebury, Stonehenge en het Witte Paard van Uffington. Al snel verschenen ze ook op andere locaties wereldwijd. Tot op heden zijn er meer dan 7.000 graancirkels geregistreerd in meer dan 60 landen. De meeste van deze cirkels worden nog steeds in Engeland aangetroffen, vooral in Zuidwest-Engeland, nabij Stonehenge en Avebury (Graafschap Wiltshire). Dit fenomeen viel samen met een groeiende belangstelling voor het paranormale en de opkomst van de New Age-beweging. In de 21ste eeuw blijven er wereldwijd waarnemingen plaatsvinden. In de Amerikaanse staat Washington werden tussen 2008 en 2012 herhaaldelijk cirkels ontdekt nabij het stadje Wilbur. Een publicatie van de Crop Circle Group uit 2016 geeft aan dat graancirkels in Nederland al in de jaren dertig en vijftig voorkwamen. In 1986 zou voor het eerst een krant hierover hebben bericht, met een melding van een graancirkel bij de Usseler es, aan de rand van Enschede. In 1990 meldde Trouw dat er rond 1950 een cirkel was waargenomen. Vanaf de jaren negentig nam het aantal graancirkels in Nederland aanzienlijk toe. Het jaar 1996 was een recordjaar, waarin maar liefst 98 graancirkels werden gerapporteerd. Deze cirkels werden vaak aangetroffen in Hoeven (bij Etten-Leur, Noord-Brabant), de woonplaats van het zelfbenoemde medium Robbert van den Broeke, en in Zuid-Limburg, maar ook op andere locaties. In België zijn er eveneens graancirkels ontdekt, zij het in kleinere aantallen. Er zijn gedetailleerde verslagen en video's beschikbaar die laten zien hoe graancirkelmakers deze structuren creëren, vaak door hun eigen toedoen. In 2009 werd in de Wilhelminapolder, ten noorden van Goes, een zeer grote graancirkel door mensen vervaardigd. Deze cirkel werd in 2013 door het Guinness Book of Records erkend als de grootste graancirkel ter wereld.
Een aantal graancirkels is aangetoond door mensen te zijn vervaardigd, en dit om verschillende redenen. Sommige individuen willen bewijzen dat graancirkels door menselijke handelingen kunnen ontstaan. Deze personen maken deel uit van groepen die het creëren van patronen in graan als een hobby beschouwen en zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van cirkels met soms zeer complexe geometrische ontwerpen. De meeste van deze groepen verkrijgen toestemming van de landeigenaar en maken later bekend dat zij de makers zijn, vaak nadat de media en zogenaamde 'experts' de cirkel als 'niet door mensen gemaakt' hebben bestempeld. De Sri Yantra in Oregon is geclaimd door een kunstenaarscollectief uit Fairfield, geleid door Bill Witherspoon. Volgens zijn verklaring hebben zij het ontwerp in enkele dagen gerealiseerd met behulp van een cultivator, paaltjes, 21 kilometer touw, een meetlint, een verrekijker en een ontwerptekening, maar dit werd met ongeloof ontvangen. In 2019 verscheen er een documentaire over het proces, maar uit reacties op YouTube blijkt dat alternatieve opvattingen nog steeds aantrekkelijk zijn: deze Sri Yantra zou zijn gemaakt met spirituele energie door iemand die diep verbonden is met Sri Vidya, en het zou een heilig patroon zijn dat inherent is aan de aard van de werkelijkheid, mogelijk zelfs een natuurlijke formatie. Bekende graancirkelmakers zijn Doug Bower en Dave Chorley, die hebben aangetoond dat mensen met eenvoudige middelen complexe patronen in graan kunnen creëren. Voor hun inspanningen ontvingen zij in 1992 de Ig Nobelprijs. Andere graancirkelmakers vinden het vermakelijk om mensen te laten geloven dat buitenaardse wezens verantwoordelijk zijn voor deze fenomenen.
In 1990 werd een onderzoeker aangetrokken door Trouw, die de oorsprong van de graancirkels zocht in aerodynamische fenomenen die zich kunnen voordoen tijdens atmosferische inversie. De Brit Colin Andrews publiceerde eind jaren '80 samen met Pat Delgado het boek "Circular Evidence: A Detailed Investigation of the Flattened Swirled Crops". In dit werk zou Delgado het fenomeen al in 1981 hebben belicht. In 1992 had Andrews veel succes met een uitgebreide lezing in Amsterdam over graancirkels, waarin hij deze fenomenen in verband bracht met buitenaards leven en met de symbolen en schrift van de Hopi-indianen, Aboriginals en Kelten. Hij beweerde dat de Verenigde Naties zich met deze kwestie bezighielden en koppelde deze betrokkenheid aan de Nieuwe Wereldorde. Andrews presenteerde zichzelf als een onderzoeker en stelde dat landen zoals Japan, de Verenigde Staten en Australië onderzoek deden naar graancirkels, maar dat de media deze onderzoeken zouden tegenwerken. Voorstanders van het idee dat graancirkels niet door mensen zijn gemaakt, brengen verschillende argumenten naar voren.
